Yalan Haberler Gerçeklerden Altı Kat Daha Hızlı Yayılıyor

KBÜ Medya’ya konuşan Öğr. Gör. Dr. Hülya Özçağlar Eroğlu, dijital şiddetin bir türü olarak dezenformasyonun bireyleri, kurumları ve hatta devletleri nasıl etkilediğini detaylı bir şekilde değerlendirdi.

Eroğlu, dezenformasyonun kasıtlı olarak yayılan yanıltıcı bilgilerle kamuoyunu yönlendirme amacı taşıdığını belirterek, bu kavramın günümüzde dijital şiddetin bir türü hâline geldiğini söyledi. 

Dezenformasyon, mezenformasyon ve malenformasyon kavramları sıklıkla birbirine karıştırılsa da her birinin farklı anlamlar taşıdığını ifade eden Eroğlu, şöyle konuştu: “Mezenformasyon kötü niyet olmadan yapılan yanlış bilgi paylaşımıdır. Malenformasyon ise doğru bilginin, kamuoyunu yanıltmak amacıyla bağlamından koparılarak sunulmasıdır.” dedi. 

Yapılan araştırmalara göre yalan haberlerin, doğru içeriklere kıyasla altı kat daha hızlı yayıldığını vurgulayan Eroğlu, bunun nedeninin bireylerin bilgiye kolay erişme arzusuyla doğrulama zahmetinden kaçınmaları olduğunu söyledi. Eroğlu, günümüzün "post-truth" çağında bireylerin gerçek yerine duygulara hitap eden içerikleri tercih ettiğini kaydetti.

Dijitalleşmenin medya üzerindeki etkilerine de değinen Özçağlar, artık haberlerin büyük oranda dijital ortamda üretildiğini ve yayıldığını, bu durumun ise basın mensuplarına daha fazla sorumluluk yüklediğini belirtti. Kamuoyunda “Dezenformasyon Yasası” olarak bilinen 7418 Sayılı “Basın Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’’un da bu süreçte önemli bir yasal düzenleme olduğuna dikkat çeken Özçağlar, internet haberciliğinin “süreli yayın” olarak kabul edilmesinin ardından dijital medya çalışanlarının da basın mensubu statüsüne alındığını söyledi.

Eroğlu, haber yaparken dikkat edilmesi gereken iki önemli ölçütün “maddi gerçeklik” ve “görünürde gerçeklik” olduğunu belirterek, gazetecilerin kamu yararına ve doğruluğu teyit edilmiş haberlere odaklanması gerektiğini vurguladı. Dijitalleşmenin medya alanında bazı etik sorunları da beraberinde getirdiğini belirten Eroğlu, kamu yararından uzak, yalnızca tıklanma ya da takipçi kazanma amacıyla yapılan içeriklerin hem bireylerin onurunu zedelediğini hem de kurumların itibarını hedef aldığını vurguladı. Dezenformasyonun temelinde gerçeğin kasıtlı olarak çarpıtılmasının yattığını ifade eden Eroğlu, gazetecilerin bu noktada büyük bir sorumluluk taşıdığını belirtti.

7418 Sayılı Kanun'un, kamuoyunu yanıltıcı bilgi yayma suçuna yönelik ciddi yaptırımlar getirdiğine işaret eden Eroğlu, “Türk Ceza Kanunu'nda yapılan değişiklikle, kamu düzenini bozma amacı taşıyan dezenformasyon içerikli paylaşımlar bir yıldan üç yıla kadar hapisle cezalandırılabiliyor. Eğer bu suç örgütlü şekilde ya da kimlik gizlenerek işlenirse ceza artırılıyor.” ifadelerini kullandı.

Özellikle gençlerin sosyal medya üzerinden yayılan yanlış bilgilere açık olduğunu belirten Eroğlu, farkındalık oluşturmanın önemine değinerek, “Şaka gibi görünen içerikler dahi adli sürece yol açabiliyor. Gençleri korkutmadan, bilinçli farkındalık kazandırmamız gerekiyor.” dedi.

Dezenformasyonla mücadelede bireylerin de sorumluluk üstlenmesi gerektiğini kaydeden Eroğlu, dijital içeriklerin hızla silinebildiğine dikkat çekerek, “Ekran görüntüsü almak ve Noterler Birliğinin e-Tespit sistemi gibi araçlar, yalan haberlere karşı delil oluşturmak açısından büyük önem taşıyor.” dedi.

Haberlerin kişilere ya da kurumlara zarar vermemesi gerektiğini vurgulayan Eroğlu, şu uyarıda bulundu: “Hakikati bağlamından kopararak servis etmek iftiradır. Sevmediğiniz biri hakkında bile olsa bu tür haberler hem ahlaki hem de hukuki açıdan sorunludur. Dezenformasyon en çok toplumun kurumlara olan güvenini zedeler. Bu yıkılan güven duygusunu onarmak yıllar alır. Basın mensupları, kalemlerini hakikatten yana kullanmalıdır.”